آشنایی با انواع چاپ دستی

انواع چاپ دستی را بهتر بشناسیم بررسی کنیم آیا از این صنعت می توان کسب درآمد داشت یا خیر!

انواع چاپ دستی

صنعت چاپ سرشار از ابداعییات جدید، زیبایی و هنر است و برای علاقه‌مندان می‌تواند بسیار پورشور و لذت بخش باشد، اما پیش از هر قدمی، باید قوانین و روشهای آن را آموخت؛ سپس برای بکار گیری خلاقیت و نبوغ اقدام کرد.
همان طور که از اسم چاپ ‌دستی پیداست دو عامل مهم چاپ و دست از عوامل اصلی این تکنیک محسوب می‌شوند که به کمک یک سطح چاپ شونده یعنی کلیشه یا واسطه عمل برگرداندن و تکثیر نقش چاپ دستی را انجام میشود.

پس در اینصورت چاپ ، به معنای عام ، عمل یا فن نقش برگردانی و تکثیر نقش است، که سابقه ای بسیار دیرینه دارد . چاپ در مقوله «طبع» با ابداع حروف قابل انتقال – محتملاً توسط گوتنبرگ – در سده پانزدهم و در آلمان پدید آمد، و تا امروز مراحل تکامل خود را با جدیدترین دستاورد های پیشرفته کامپیوتریطی کرده  است .

در چاپ دستی ـ چنان که از نامش پیداست ـ دوعنصر “چاپ” و “دست” نهفته است؛ دوعنصر پارادوکسیکال “چاپ” به منزله “تکثیر”، و “دست” به منزله “کارِ اصیل”. تکثیر، اثر را از یکه‌بودن می‌رهاند و کار اصیل به آن هویتی بی نظیر  می‌بخشد.

شاید نمونه کارهای ” طراحی بنر اینستاگرام ” هم برای شما جذاب باشد!

اثر چاپ‌ دستی اما به‌واقع ساخته می‌شود. این را می‌توان از تک‌تک‌ هاشورهایی که طی مراحل مختلف به ما رسیده، فهمید. آنچه منجر به فراموش‌شدن “ساختن” شده، بازی با کلمات و مفاهیم است. در جهانِ مفاهیم دیگر چیزی ساخته نمی‌شود. در آنجا هرچیزمتولد میشود. مفاهیم کنار هم قرار می‌گیرند و مفهومی دیگر بوجود می‌آید

به طور کلی روش ها و تکنیک های چاپ دستی به ۴ دسته عمده تقسیم می‌شوند:

۱- برآمده [ ریلیف ] ، که مشتمل است بر روشهای چوبتراش ، چوبکند ، و لینوتراش .

۲- گود [ اینتالیو ] ،که شامل روشهای مختلفی چون خطیِ مستقیم، سوزنی ، خطی غیر مستقیم ، نیمسایه دار ،و آبرنگنما را شامل می شود .

۳- همسطح [ پلانو گرافیک ] ، که گونه های مختلف لیتوگرافی را در بر می گیرد .

۴- استنسیل ، که امروزه در سریگرافی کاربرد دارد . میتوان روش های تک چاپ و چاپ شیشه ای را نیز بر فهرست بالا افزود .

انواع تکنیک ها و روش های چاپ دستی

چاپ نتیجه عملکردی است که از طریق آن حروف و تصاویر پس ازعبور از مراحلی بر روی صفحه ای ثبت و سپس روی صفحات دیگری منتقل و تکثیر می شود .

۱)  سیلوگرافی: این روش شامل دو تکنیک چاپ لینولئوم و چاچ چوب است ( جنس کلیشه :چوب، لینولئوم، فایبرگلاس، مقوا و … )

۲) کالکوگرافی: کالکوگرافی همان روش حکاکی روی فلز است و به چهار روش چاپ اچینگ، چاپ درای پوینت، چاپ مزوتینت و چاپ آکواتینت انجام می‌شود ( جنس کلیشه : فلز )

۳) لیتوگرافی: همان تکنیک چاپ دستی لیتوگرافی یا سنگی در گذشته است که البته امروزه از صفحات فلزی نیز در آن استفاده می‌کنند ( جنس کلیشه : سنگ ، فلز )

۴) سریگرافی: چاپ سیلک اسکرین یا چاپ با شابلون است ( جنس کلیشه : توری )

 چاپ دستی لینولئوم و چاپ چوب:

در روش سیلوگرافی اغلب از کلیشه یا واسطه‌هایی چون لینولئوم و چوب استفاده می‌شود. در این تکنیک  چاپ بعد از حکاکی روی کلیشه و رنگی کردن آن با غلتک، طرح به کمک دستگاه پرس بروی سطح مورد نظر چاپ میشود. لینولئوم یک صفحه پلاستیکی وقابل انعطاف است

وسایل مورد نیاز در تکنیک چاپ دستی

یک صفحه چوبی با ضخامت کمتر از ۲ سانتی متر و یا یک لینولئوم
مقوای چاپ دستی: باتوجه به این که که عمل چاپ با دستگاه پرس انجام می‌شود، سطح چاپ شونده باید مقاوم باشد. بنابراین مقوای ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم و ترجیحا با بافت ریز که طرح را بهتر نشان دهد، مناسب این کار است.
مرکب چاپ دستی
غلتک: برای انتقال رنگ به سطح کلیشه

چاپ فلز درای پوینت Dry Point

ابزار و وسایل مورد نیاز

یک سطح فلزی از جنس مس، روی یا آلومینیوم

مغار مخصوص برای حکاکی روی فلز

مرکب و رنگ مخصوص چاپ

دستگاه پرس و کاغذ با بافت۲۰۰ تا۲۸۰ گرم

یک وسیله حرارتی مانند هیتر یا گرمکن

سوهان و سمباده مخصوص آهن

در روش چاپ فلزی معمولا طرح مناسب طرحی است که دارای بافت‌هایی با خطوط و هاشور زیاد باشد.

درباره انواع چاپ دستی در ادامه مقاله بیشتر خواهیم خواند!

نحوه ی انجام چاپ فلز درای پوینت Dry Point

برای شروع ابتدا باید کلیشه فلزی را از هرگونه چربی، مواد اضافی و خط محو کنیم. همچنین باید تیزی لبه‌های فلز را با یک سمباده به صورت ۴۵ درجه بیاورید زیرا هم مانع بریده شدن کاغذ در هنگام فشار دستگاه پرس می‌شوید و هم از تجمع مرکب در اطراف کلیشه خودداری میکنید.

در این روش طرح بصورت معکوس چاپ میشود، سپس با مغار مخصوص حکاکی شروع به حکاکی روی فلز کنید و نیز عمق خطوط طرح در هنگام حکاکی خیلی سطحی نباید باشد یعنی باید به صورت عمیق باشد که بتوانند مرکب را در خود نگه دارند.

چاپ فلز اچینگ یا خیس

در این روش به جای کنده‌کاری با مغار از اسید استفاده می‌شود. به این روش که ابتدا طرح را روی کلیشه فلزی منتقل میشود و سپس قسمت‌های اضافی یعنی بخش‌هایی که جزو طرح نیستند با یک ماده و ماسک مخصوص ضد اسید می پوشانیم.

سپس صفحه فلزی را در وان پر از اسید قرار می‌دهند تا تمام خطوط و شیارهایی که با آن ماده ضد اسید پوشیده نشده، گود و به اصطلاح خورده شود. زمان غوطه‌ور بودن کلیشه در اسید متناسب به عمق حکاکی، جنس فلز و دمای آن دارد. در آخر صفحه را خارج و قسمت‌های اسیدی و ضد اسیدی را کاملا با آب می‌شویند.

چاپ سیلک اسکرین

تکنیک سیلک اسکرین نیز یکی از انواع چاپ دستی می باشد. این چاپ نوعی چاپ به روش شابلون است. یعنی رنگ از قسمت‌های باز کلیشه عبور می‌کند و به سطح کاغذ می‌رسد.

در این روش طرح مورد نظر را زیرتوری قرار دهید و با یک مداد آن را به توری منتقل کنید. سپس طرح را بردارید و با یک قلم مو یا کاردک، چسب مخصوص را به قسمت‌های منفی طرح بزنید تا بدین ترتیب منافذ توری در آن قسمت‌ها بسته می شوند.

در مرحله بعد مقوای مناسب را به زیر چهارچوب و توری بچسبانید و چهارچوب را به میز مخصوص چاپ سیلک اسکرین که مجهز به گیره‌هایی برای نگهداری چهارچوب است محکم کنید.

برای مرحله رنگ‌گذاری باید رنگ را با استفاده از یک کارد یا پیمانه در قسمت بالای چهارچوبریخته و با استفاده از یک اسکوئیجی (کاردک مخصوص سیلک اسکرین) با زاویه ۴۵ درجه و با مقداری فشار، رنگ را به قسمت پایین چهارچوبانتقال میدهید، با این روش رنگ از منافذ باز توری عبور کرده و روی کاغذ مورد نظر چاپ می‌شود. در نهایت کاغذ را از زیر توری بردارید و زمان  می دهید تا کاملا خشک شود.

معمولاً رنگ‌های روغنی یا پلاستیکی ساختمان و با همان غلظت داخل قوطی نیز برای تکنیک سیلک اسکرین مناسب هستند.

چاپ دستی به چه علتی مهم است؟

چاپ های دستی به دلیل اینکه دست ساز می باشند و ارزش خاصی دارند، زیبایی بیشتری نیز دارند.

چاپ های دستی نسبت به چاپ های دستگاهی، هزینه بالاتری دارند.

چاپ دستی به انواع مختلفی وجود دارند که در بخش بالا برایتان توضیح دادیم.