انواع چاپ دستی کدامند؟ در این مقاله از بنرساز با مبحث چاپ دستی بیشتر آشنا میشویم و بررسی می کنیم آیا از این صنعت می توان کسب درآمد داشت یا خیر!
صنعت چاپ، سرشار از ابداعات جدید، زیبایی و هنر است و برای علاقه‌مندان می‌تواند بسیار پرشور و لذت‌بخش باشد، اما پیش از هر قدمی، باید قوانین و روشهای آن را آموخت.
انواع چاپ دستی
به طور کلی روش ها و تکنیک های چاپ دستی به ۴ دسته عمده تقسیم می‌شوند:
- برآمده (ریلیف): که مشتمل است بر روشهای چوبتراش، چوبکند، و لینوتراش.
- گود (اینتالیو): که شامل روشهای مختلفی چون خطیِ مستقیم، سوزنی، خطی غیر مستقیم، نیمسایه دار و آبرنگنما را شامل می شود.
- همسطح (پلانو گرافیک): که گونه های مختلف لیتوگرافی را در بر می گیرد.
- استنسیل: که امروزه در سریگرافی کاربرد دارد. میتوان روش های تک چاپ و چاپ شیشه ای را نیز بر فهرست بالا افزود.
انواع تکنیک ها و روش های چاپ دستی
هنر چاپ دستی با استفاده از انواع تکنیک‌ها و روش‌ها، فرصتی برای خلق آثار هنری فراهم می‌کند که هرکدام جذابیت و تأثیر منحصر به فردی دارند. انتخاب روش مناسب بستگی به نوع تصویر، ماده چاپی و نوع کاربری آثار دارد.
۱) سیلوگرافی: این روش شامل دو تکنیک چاپ لینولئوم و چاچ چوب است ( جنس کلیشه :چوب، لینولئوم، فایبرگلاس، مقوا و … )
۲) کالکوگرافی: کالکوگرافی همان روش حکاکی روی فلز است و به چهار روش چاپ اچینگ، چاپ درای پوینت، چاپ مزوتینت و چاپ آکواتینت انجام میشود ( جنس کلیشه : فلز )
۳) لیتوگرافی: همان تکنیک چاپ دستی لیتوگرافی یا سنگی در گذشته است که البته امروزه از صفحات فلزی نیز در آن استفاده می‌کنند ( جنس کلیشه : سنگ ، فلز )
۴) سریگرافی: چاپ سیلک اسکرین یا چاپ با شابلون است ( جنس کلیشه : توری )
وسایل مورد نیاز در تکنیک چاپ دستی
یک صفحه چوبی با ضخامت کمتر از ۲ سانتی متر و یا یک لینولئوم
مقوای چاپ دستی: باتوجه به این که که عمل چاپ با دستگاه پرس انجام میشود، سطح چاپ شونده باید مقاوم باشد. بنابراین مقوای ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم و ترجیحا با بافت ریز که طرح را بهتر نشان دهد، مناسب این کار است.
مرکب چاپ دستی
غلتک: برای انتقال رنگ به سطح کلیشه
چاپ دستی روی فلز
چاپ دستی روی فلز یکی از فرآیندهای هنری زیبا و همچنین باستانی است و از خلاقیت بالایی برخوردار است. این نوع چاپ در تولید آثار هنری و صنایع دستی مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه، به بررسی دو روش «خشک» و «خیس» چاپ فلزی می پردازیم:
چاپ درای پوینت
چاپ درای پوینت (Drypoint) یا چاپ خشک یکی از روش های نوین چاپ دستی است که جذابیت خاصی دارد و امکان خلق آثار هنری منحصر به فرد را فراهم می‌کند. در چاپ درای پوینت از یک الماس یا فلز نوک تیز و سوزنی شکل برای حکاکی روی یک پلیت (ماتریکس) استفاده می شود. از ویژگی های منحصر به فرد تکنیک درای‌پوینت، می توان به خطوط ذغالی شکل با کیفیت مخملی اشاره کرد.
ابزار و وسایل مورد نیاز چاپ درای پوینت
یک سطح فلزی از جنس مس، روی یا آلومینیوم
مغار مخصوص برای حکاکی روی فلز
مرکب و رنگ مخصوص چاپ
دستگاه پرس و کاغذ با بافت۲۰۰ تا۲۸۰ گرم
یک وسیله حرارتی مانند هیتر یا گرمکن
سوهان و سمباده مخصوص آهن
در روش چاپ فلزی معمولا طرح مناسب طرحی است که دارای بافت‌هایی با خطوط و هاشور زیاد باشد.
نحوه انجام چاپ فلز درای پوینت Dry Point
برای شروع ابتدا باید کلیشه فلزی را از هرگونه چربی، مواد اضافی و خط محو کنیم. همچنین باید تیزی لبه‌های فلز را با یک سمباده به صورت ۴۵ درجه بیاورید زیرا هم مانع بریده شدن کاغذ در هنگام فشار دستگاه پرس می‌شوید و هم از تجمع مرکب در اطراف کلیشه خودداری میکنید.
در این روش طرح بصورت معکوس چاپ میشود، سپس با مغار مخصوص حکاکی شروع به حکاکی روی فلز کنید و نیز عمق خطوط طرح در هنگام حکاکی خیلی سطحی نباید باشد یعنی باید به صورت عمیق باشد که بتوانند مرکب را در خود نگه دارند.
چاپ اچینگ یا خیس
در این روش به جای کنده‌کاری با مغار از اسید استفاده میشود. به این روش که ابتدا طرح را روی کلیشه فلزی منتقل میشود و سپس قسمت‌های اضافی یعنی بخش‌هایی که جزو طرح نیستند با یک ماده و ماسک مخصوص ضد اسید می پوشانیم.
سپس صفحه فلزی را در وان پر از اسید قرار می‌دهند تا تمام خطوط و شیارهایی که با آن ماده ضد اسید پوشیده نشده، گود و به اصطلاح خورده شود. زمان غوطه‌ور بودن کلیشه در اسید متناسب به عمق حکاکی، جنس فلز و دمای آن دارد. در آخر صفحه را خارج و قسمت‌های اسیدی و ضد اسیدی را کاملا با آب می‌شویند.
چاپ سیلک اسکرین
تکنیک سیلک اسکرین نیز یکی از انواع چاپ دستی می باشد. این چاپ نوعی چاپ به روش شابلون است. یعنی رنگ از قسمت‌های باز کلیشه عبور می‌کند و به سطح کاغذ می‌رسد.
در این روش طرح مورد نظر را زیرتوری قرار دهید و با یک مداد آن را به توری منتقل کنید. سپس طرح را بردارید و با یک قلم مو یا کاردک، چسب مخصوص را به قسمت‌های منفی طرح بزنید تا بدین ترتیب منافذ توری در آن قسمت‌ها بسته می شوند.
در مرحله بعد مقوای مناسب را به زیر چهارچوب و توری بچسبانید و چهارچوب را به میز مخصوص چاپ سیلک اسکرین که مجهز به گیره‌هایی برای نگهداری چهارچوب است محکم کنید.
برای مرحله رنگ‌گذاری باید رنگ را با استفاده از یک کارد یا پیمانه در قسمت بالای چهارچوبریخته و با استفاده از یک اسکوئیجی (کاردک مخصوص سیلک اسکرین) با زاویه ۴۵ درجه و با مقداری فشار، رنگ را به قسمت پایین چهارچوبانتقال میدهید، با این روش رنگ از منافذ باز توری عبور کرده و روی کاغذ مورد نظر چاپ میشود. در نهایت کاغذ را از زیر توری بردارید و زمان می دهید تا کاملا خشک شود.
معمولاً رنگ‌های روغنی یا پلاستیکی ساختمان و با همان غلظت داخل قوطی نیز برای تکنیک سیلک اسکرین مناسب هستند.
چاپ دستی به چه علتی مهم است؟
چاپ های دستی به دلیل اینکه دست ساز می باشند و ارزش خاصی دارند، زیبایی بیشتری نیز دارند. این نوع چاپ نسبت به چاپ های دستگاهی، هزینه بالاتری دارند. چاپ دستی همچنین به انواع مختلفی وجود دارند که در بخش بالا برایتان توضیح دادیم.
