چاپ باتیک یا چاپ دستی بر روی پارچه

چاپ باتیک یکی از چاپ های دستی بسیار پرکاربرد می باشد که در این مقاله کاملا به معرفی آن خواهیم پرداخت.

برای ثبت سفارش از  ” بنرساز ” روی لینک کلیک کنید.

معرفی کوتاه از چاپ باتیک

«باتیک» واژه ای جاوه‌ای است و جاوه یکی از مهم ترین جزایر کشور اندونزی میباشد.

چاپ باتیک یا کلافه ای یکی از انواع روش های چاپ بر روی پارچه میباشد. که از قدیم در کشور هایی مانند اندونزی، سریلانکا، تایلند، هند و ایران رواج داشته است.

چاپ باتیک یا چاپ کلاقی به معنای چاپ مقاوم میباشد.  یا به عبارتی به معنای پوشاندن قسمت ها مورد نظر از سطح پارچه , با ماده ای مقاوم که مانع از نفوذ رنگ به پارچه می شود و به این صورت نقوش زیبا و گاها خلاقانه بر روی پارچه شکل می گیرد.

در اصل آن چه چاپ باتیک  را جذاب می کند، عدم محدودیت در ایجاد طرح ها و نقش های جذاب و خوشرنگ و متفاوت است. باید ذکر کرد که باتیک به عنوان یک تکنیک بسیار کاربردی و زیبا در صنعت چاپ و نقاشی بر روی پارچه کاربرد داشته.

ایجاد چاپ باتیک بر روی پارچه یک فرایند برای ایجاد طرح و رنگ های مقاوم در پارچه می باشد.
این امر در صورتی که قصد داشته باشید با استفاده از چاپ باتیک طرح های متنوعی بر روی پارچه ایجاد کنید حائز اهمیت میباشد.

با استفاده از چاپ باتیک را می توان از انواع رنگ و موم بر روی پارچه ای مختلفی مانند پنبه، ابریشم و دیگر پارچه های ساخته شده از الیاف طبیعی مورد استفاده قرار داد.

این چاپ به منظور به وجود آوردن و تکثیر هر نوع نقوش بر روی انواع سطح ها با متریال های مختلف ، در ابعاد مختلف و بصورت رنگی یا سیاه و سفید انجام می گیرد .

از  هنر باتیک میشود برروی تابلوها، پرده‌ها، شال‌ها، لباس‌ها، اشارپ‌ها، کراوات‌ها، دستمال‌های‌تزئینی رومیزی‌ها، کوسن‌ها و …. میتوان استفاده کرد.

چاپ باتیک در ایران به چه صورت بوده است؟ 

تکنیک چاپ باتیک که به «کلاقه ای» مشهور است از حدود ۵۰۰ سال قبل در ایران رواج یافته است.

در لغت نامه دهخدا آمده شده که کلاغی که چارقدی ابریشمین که زنان عشایر بر سر کنند ، قسمتی از روسری و جر آن، دستمال بزرگ ابریشمین که مردان بر کلاه و زنان کرد بر سر روی خود ببندند معنی شده است.

در ایران نقاشی و چاپ باتیک بر روی پارچه ابریشم طبیعی به طور عمده انجام می شود.

از گذشته هایی نه چندان دور بیشتر رنگ های مورد استفاده در نقاشی و چاپ رنگ های  طبیعی بوده است.

اما در عصر حاضر از رنگ های شیمیایی به طور عمده در چاپ  استفاده میگیرد.

در هر حال باید توجه داشت که رنگرزی پارچه در چاپ باتیک باید به صورت سرد انجام گرفته شود.

برای این امر از رنگ های پروسیون (سردظروفی ) ، بازیک، خمی، ری اکتیو و رمازول که قابلیت رنگرزی در درجه حرارت های پایین- تا حدود ۲۵ درجه سانتیگراد – را دارند. استفاده می‌شود. البته امروزه رنگ های آماده، به صورت های مختلف مانند  خمیر و در (تیوب هایی) با اندازه های مختلف در بازا موجودمیباشد.

که رنگهایی از این قبل، این قابلیت را دارند تا به راحتی در آب حل می‌شوند و پس از خشک شدن از ثبات کافی برخوردار بوده و در اثر شستشو از بین نروند.

اسکو و تبریز در استان آذربایجان شرقی هم اکنون از مراکز قدیمی چاپ کلاقه ای محسوب شده و  از مراکز عمده این هنر بشمار می آیند.

نکته دیگر اینکه  تعداد کثیری از هنرمندان جوان و میانسال کشور که از شاگردان حسین کلاقیچی گنجینه بوده اند.

این هنر را در برخی دیگر از مناطقایران به خصوص تهران ادامه  میدهند.

البته باید ذکر کرد از آنجایی که معمولا در این نوع چاپ از یک رنگ و بیشتر هم از رنگ سیاه استفاده میشد.

نقاط گره خورده یا دوخته شده در باتیک, به صورت پرکلاغ تداعی گر می شد از این رو  با نام چاپ کلاغی هم گفته می شد.

روش اجرای باتیک چگونه است؟

روش اجرای تکنیک باتیک این نوع تکنیک بسیار آسان و جالب به صورت زیر می باشد:

• ابتدا از وسیله ای به نام تیان برای ایجاد طرح بر روی پارچه استفاده می کنند.
  برای انجام این عمل بر روی پارچه موم را به صورت ذوب شده در داخل تیان میریزند.
• بعد بوسیله تیان طرح های مورد نظر زیبایی را بر سطح پارچه اجرا میکنند.
• پس از اتمام این مرحله پارچه را در محلولی از رنگ های مورد نظر قرار می دهند.به این ترتیب قسمت های پوشیده شده از موم بوسیله تیان سفید باقی خواهد ماند.
• پس از اتمام این کار در مرحله بعدی برای موم گیری از سطح پارچه آن را درون بنزین قرار داده و مو روی سطح پارچه را از بین میبرند.

در روشی دیگر با استفاده از مهر که معمولا از جنس چوب هستند استفاده می شود.طرح های زیبا و  را بر روی سطح پارچه ایجاد می کنند.در این روش مهر را درون موم ذوب شده وارد می کنند و سپس آن را روی سطح پارچه قرار میدهند.

 

 

پارچه برای چاپ باتیک چه ویژگیهایی باید دارا باشد؟

رنگ رزی روی این پارچه ها در درجه حرارتی پایین یعنی ۳۰ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد قابل انجام است.

زیرا در چاپ باتیک در هنگام رنگ رزی در صورتی که درجه حرارت تا ۵۰ درجه سانتی گراد و بالاتر برسد.

به دلیل استفاده از واکس  (موم) بر روی پارچه، در هنگام رنگ رزی،  واکس موجود روی پارچه جدا شده و نقش های ایجاد شد بر روی پارچه از بین میروند.

از گذشته ها تا به عصر حال از پارچه‌های پنبه‌ای و ابریشمی که در درجه حرارت‌های پایین نیز قابلیت جذب رنگ مناسبی دارند, برای چاپ باتیک بهره گرفته شده است.

دیگر اینکه پارچه باید تا حد امکان ظریف باشد تا چاپ بصورت مطلوب انجام پذیرد.

از این رو ظرافت پارچه باید به گونه ای  باشد که واکس یا همان موم امکان عبور از ضخامت پارچه و ظاهر شدن بر روی طرف دیگر آن را , داشته باشد.

زیرا در صورت ضخیم بودن پارچه، واکس (موم) امکان عبور از درون آن را پیدا نمیکند, و فقط یک طرف پارچه را در بر میگیرد.

که امکان پوشندگی پارچه توسط واکس (موم) از بین میرود.

با توجه به دو ویژگی ذکر شده می توان گفت که پارچه‌های ابریشمی از شرایط مطلوب تری برای انجام چاپ باتیک برخوردار می‌باشند.

البته در حال حاضر نیز در ایران و سایر کشورها از این نوع پارچه برای چاپ باتیک استفاده می‌شود.

 

روش های متفاوت چاپ باتیک

•  چاپ مستقیم
•  چاپ برداشت
•  چاپ با شابلون
•  نقاشی باتیک بر روی پارچه ابریشمی
•  شيوه‌ی تار عنکبوت (باتیک شکسته)
•  شیوه‌ی باندا
•  شیوه پاشیدنی
•  شیوه قلم‌مویی
•  شیوه نمک پاشیدن
•  روش الكل